به گزارش اکو اقتصاد، یکی از مهم‌ترین چالش‌های استراتژیک صنعت نفت ایران در سال‌های اخیر، عدم پیشرفت کافی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز است. ایران با کشورهای همسایه‌ای مانند عراق، قطر و عربستان در ده‌ها میدان نفتی و گازی شریک است؛ اما سهم برداشت ایران از بسیاری از این میادین به مراتب کمتر از طرف مقابل است. دلیل اصلی این شکاف، کمبود منابع مالی و محدودیت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است؛ مسئله‌ای که می‌تواند در بلندمدت به از دست رفتن فرصت‌های کلان اقتصادی منجر شود.
توسعه میادین نفتی مشترک نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین، فناوری پیشرفته و مدیریت پروژه‌های پیچیده است. در حالی که کشورهای همسایه با جذب شرکت‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری برداشت خود را به‌طور مداوم افزایش داده‌اند، ایران به دلیل تحریم‌ها، نوسانات ارزی و ضعف زیرساخت‌های مالی با کندی شدید پروژه‌ها مواجه است. این عقب‌ماندگی باعث شده در برخی میادین مانند میدان گازی پارس جنوبی یا میادین مشترک با عراق، برداشت طرف مقابل چندین برابر ایران باشد.
از سوی دیگر، تأخیر در توسعه این میادین پیامدهای اقتصادی و سیاسی قابل توجهی دارد. هر روز تأخیر در تولید، به معنای از دست دادن درآمد ارزی و کاهش سهم ایران از منابع زیرزمینی مشترک است. در میدان‌های مشترک، کشوری که سریع‌تر تولید کند، سهم بیشتری از منابع را برداشت خواهد کرد. این یعنی عقب‌ماندگی امروز، به معنای ضرر دائمی فرداست.
دولت در سال‌های اخیر تلاش کرده با اتکا به شرکت‌های داخلی و استفاده از مدل‌های قراردادی جدید مانند IPC، بخشی از پروژه‌ها را فعال کند؛ اما این اقدامات به دلیل نبود سرمایه کافی و تکنولوژی پیشرفته با سرعتی کمتر از حد انتظار پیش رفته است. در عین حال، سرمایه‌گذاران خارجی نیز به دلیل فضای پرریسک سیاسی و اقتصادی تمایل کمتری برای ورود دارند.
کارشناسان انرژی راه‌حل را در ایجاد بسترهای جذاب سرمایه‌گذاری، شفافیت قراردادی، تنوع روش‌های تأمین مالی و تقویت همکاری با بخش خصوصی داخلی می‌دانند. همچنین استفاده از سازوکارهای مالی نوین و همکاری با شرکای منطقه‌ای می‌تواند مسیر تأمین سرمایه را تسهیل کند. در شرایط فعلی، هر تصمیم تأخیری می‌تواند باعث از دست رفتن بخش بیشتری از منابع مشترک شود.
توسعه میادین مشترک نفتی نه فقط یک پروژه صنعتی، بلکه یک اولویت ملی و ژئوپلیتیکی است. اگر ایران بتواند سرمایه‌گذاری در این بخش را تسریع کند، هم درآمدهای ارزی خود را افزایش خواهد داد و هم موقعیت استراتژیکش در بازار انرژی را تقویت می‌کند. در غیر این صورت، شکاف برداشت با همسایگان بیش از پیش افزایش خواهد یافت و منافع بلندمدت کشور آسیب خواهد دید.
زهرا مالمیر